عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
مسائل بنیادی/عدالت/4: نمونههای موفق عدالتخواهی؛
بازخوانی یک حرکت اجتماعی که ابتدای دهه 80 عدالت خواهان را به صدر اخبار کشاند؛ ماجرای پُردرد کارتنخوابها و دانشجویانی که با آنها در خیابان ها ماندند/ واکنش مشایی، خادم، ابوطالب و... + فیلم مستند
حرکت دانشجویان حرکتی بود غیرسیاسی که اجازهی سوء استفاده را نیز نه به داخلیها میداد نه خارجیها. حرکتی مبتنی بر مسائل واقعی جامعه که کمکم گفتمان عدالتخواهی را به گفتمان غالب در کشور تبدیل کرد. اگر چنین حرکتهایی نبود شاید سوم تیر هیچگاه به وقوع نمیپیوست.
سردی هوای سال 83 پرده از بیعدالتیهایی برداشت که زیر پوست شهر در جریان بود. آمارها حکایت از مرگ گاهوبیگاه کارتنخوابها داشتند. کارتنخوابها در سالهای پیش نیز گوشه و کنار خیابان‌ها بیتفاوتی مسئولین و مردم را تجربه میکردند، اما سردی سال 83 همه چیز را متفاوت کرد.
سال 79 خبرگزاری ایسنا در گزارشی به توصیف وضعیت کارتنخوابها پرداخته و نوشته بود:«اگر از ساعت 10 شب به بعد در محله‌ها و خیابانهای جنوب شهر تهران قدم زده باشید، حتما با افراد بی سر پناهی كه با وضعیتی رنجآور شبها را در كنار خیابان به صبح می‌رسانند برخورد كردهاید. در گفتوگویی كه خبرنگار ما با برخی از آنان داشته است، متوجه شدیم كه دسته‌ای از این گروه، چندین سال و گاهی حدود 10 سال است كه به خیابان‌خوابی و یا روی كارتن خوابیدن اوقات خویش را می‌گذرانند و برخی دیگر نیز به تازگی به این درد مبتلا شده‌اند. با دیدن چنین افرادی كه نمادی گویا برای بیان فاصله طبقاتی معنیداری در سطح شهر تهران هستند، هر انسان با وجدان و دارای چشم بصیر و بینا رنج می‌كشد چون می‌بیند عده‌ای در میان این افراد فقط زنده‌اند، یعنی پیدا كردن لقمه نانی برای رفع گرسنگی منتهای آرزوی آنان است و در برابر افراد دیگر هستند كه از طبقه مرفه جامعه و حتی در نزدیكی این گروه، در كمال آسایش، رفاه و آرامش خاطر زندگی لذت می‌برند.»(1)
مسئلهای که حل مشکل کارتنخوابها را دشوار میکرد، بیندستگاهی بودن راهحل این مشکل بود. مسئلهی کارتنخوابها صرفاً با جمع‌آوری آنها از سطح خیابان‌ها یا اسکان دادن آنها در یک محل مشخص حل نمیشد. آسیبهای اجتماعیای که کارتنخوابها با آن مواجه بودند و نیز تدابیری که میبایست برای ادامهی حیات آنها اندیشیده میشد، موجب شده بود سازمانهای گوناگونی دخیل در حل این مشکل به شمار بیایند.
فرمانده نیروی انتظامی همان ایام با اشاره به این كه ناجا دو مبحث مهم "زنان خیابانی" و "معتادان كارتن خواب و تابلو" را مدنظر قرار داده و آنها را سم مهلكی برای جامعه می‌داند، اظهار داشت:«نیروی انتظامی آمادگی كامل داشت تا معتادان پرخطر را جمع‌آوری كند، ولی سازمان زندانها این افراد را تحویل نمی‌گیرد.»
قالیباف تصریح کرد:«نیروی انتظامی مسئول جمع‌آوری معتادان بوده و وظیفه نگهداری آنان را ندارد؛ چراكه نه قانون اجازه این كار را می‌دهد و نه مأموریت ناجا این است، بلكه مسئولیت ناجا جمع‌آوری مجرم و تحویل آن به مراجع قضایی است، این در حالیست كه زمان تحویل معتاد، هیچ مرجعی آن را نمی‌پذیرد... مطبوعات باید چنین موضوعاتی را مطرح كرده و پاسخ بخواهند كه چه مرجع و سازمانی مسئول رسیدگی به معتادان خیابانی است.»
او ادامه داد:«تا زمانیكه زندان این افراد را نمی‌پذیرد، سازمان بهزیستی مسئولیت آنان را تقبل نمی‌كند و شهرداری‌ها نیز در خانه‌های بازپروری جایی برای معتادان ندارند، این افراد راهی جز ماندگاری در خیابان‌ها نخواهند داشت.» او معتقد بود در صورت هماهنگی سایر ارگانها، ناجا می‌تواند ظرف 72 ساعت، زنان خیابانی، معتادان و كارتن‌خواب‌ها را از سطح كشور جمع‌آوری كند.(2)
البته نمیشد همه کارتنخوابها را معتاد نامید، ولی به هر حال در اغلب موارد کارتنخوابی با برخی آسیبها یا جرائم اجتماعی نیز همراه بود و این نکتهای است که کار را دشوارتر میکرد.
آمارهایی هم از سوی مسئولین در مورد کارتنخوابها ارائه میشد. بیست و چهارم آذرماه سال 83 وزیر كشور از وجود حدود 6 هزار كارتن‌خواب در تهران سخن به میان آورد. او در خصوص تعداد افرادی که در سرمای زودرس آن سال جان باخته‌اند، گفت:«حدود 80 نفر از این افراد به علت بی‌خانمانی، بیكاری و اعتیاد جان باخته‌اند.»(3)
برای پیگیری وضعیت کارتنخوابها ستادی بینسازمانی با عنوان "ستاد ساماندهی متكدیان و بیخانمانهای استان تهران" تشکیل شد که علی اوسط هاشمی، معاون سیاسی امنیتی استانداری تهران ریاست آن را عهدهدار بود. هاشمی با اشاره به فعالیتهایی که برای سازماندهی کارتنخوابها در دستور کار است، اعلام کرد:«در این ساماندهی، آن دسته از افرادی كه فاقد هر گونه مكان امن بوده و به خیابان‌خوابی قناعت می‌كنند، مورد بررسی قرار گرفته و كسانی كه در مسیر آسیب و شكنندگی قرار دارند توسط دستگاه‌های ذیربط(شهرداری، بهزیستی، كمیته امداد و فرمانداری) تحت پوشش مناسب قرار می‌گیرند.»
او همچنین اظهار امیدواری کرد كه طرح جمع‌آوری و ساماندهی متكدیان و بیخانمانها پیش از آغاز فصل زمستان اجرایی شود. هاشمی در خصوص وظایف دستگاهها در ساماندهی متكدیان، جمع‌آوری آنها را بر عهده شهرداری با برخورداری از حمایت نیروی انتظامی دانسته و توضیح داد:«نحوه نگهداری متكدیان به دو شیوه كوتاهمدت و دائمی صورت میگیرد كه در شیوه كوتاهمدت، این افراد پس از جمع‌آوری از سوی شهرداری، ظرف مدت حداكثر 21 روز در اردوگاهی كه نمایندگان سازمانهای بهزیستی، كمیته امداد، دستگاه قضایی، شهرداری و فرمانداری حضور دارند، نگهداری و پس از شناسایی و ارزیابی وضعیت آنها، متكدیانی كه از خارج استان وارد شده‌اند، به بهزیستی و ستاد استانی منطقه خود تحویل داده و آنهایی كه مشمول مددكاری بهزیستی و كمیته امداد می‌شوند نیز پس از تفكیك بر اساس برنامه های خود به این مراجع سپرده می‌شوند.» به گفته معاون سیاسی امنیتی استانداری تهران، شهرداری تنها مدیریت پذیرش و اسكان موقت متكدیان در 21 روز مرحله اول را برعهده داشت. وی افزود:«تامین معاش و حمایت متكدیان طی 21 روز اول اسكان موقت برعهده استانداری، نهادهای خیریه و شهرداری بوده و پس از آن نیز نهادهای مسؤول حمایت از این اقشار را برعهده خواهند داشت.»(4)
وضعیت کارتنخوابها نگرانیهایی را در کشور به دنبال داشت. سید محمد خاتمی از تماس تلفنی آیت‌الله وحید خراسانی حول همین موضوع حکایت میکند:«چند شب پیش حضرت آیت‌الله وحید خراسانی كه افتخار شاگردی ایشان را داشم، تماس گرفتند و خیلی ناراحت گفتند:"شما مسؤول اجرا هستید. چندی پیش در مطبوعات خواندم كه چند نفر در كنار خیابان جان دادند(به اصطلاح كارتن‌خواب‌ها)" گفتم كه این مساله‌ای است كه مدت‌هاست با آن برخورد می‌كنیم و با همكاری وزارت كشور، شهرداری‌ها، بهزیستی و سایر بخش‌ها مانند وزارت رفاه و تامین اجتماعی تصمیماتی گرفته شده و حتی تصویب شد تا چند اردوگاه ایجاد شود. تخمین زده شده كه این افراد در تهران حدود 5 الی 6 هزار نفر باشند. اردوگاهش احداث شده و به ظاهر برخی مسائل اداری با تاخیر به بهره‌برداری رسیده است. توضیح دادم كه اغلب این افراد معتاد یا افرادی به قول رایج امروزی ولگرد و كسانی از خانه رانده شده‌اند كه شاید دارای مشكلات و بیماریهای سخت باشند. ایشان گفتند:"جان انسان، هركس كه باشد چه فاسق چه فاجر، چه حنیف، این جان مقدس است. این كه فلان كس اخلاقش بد است یا آدم فاسد و یا مضری است نباید نسبت به مرگش بی‌توجه بود و كمتر تاثر و حساسیت داشت." این اخلاق قرآنی و نگاه به انسان در نظر قرآن و در نظر تربیت‌شدگان قرآن است. به دلیل همین اهمیت است كه یك مرجع بزرگوار در بین این همه مسائل سیاسی، اجتماعی، انتخاباتی - كه این همه برایش سرِ هم می‌زنیم و معلوم است كه بالاخره چه می‌شود - ، حساسیتش این است كه انسانی دارای مشكلات فراوان در كنار خیابان جان دهد.»(5)
با اینکه جلساتی هم در سطح مسئولین برگزار شده بود اما کارها آنگونه که میبایست پیش نمیرفت. در چنین شرایطی سرمای سال 83 همه را غافلگیر کرد. از اوایل آذرماه هر روز رسانهها آمار کشتهشدگان را اعلام میکردند. در این شرایط هیئت دولت حمایت سریع از بیخانمانها را تصویب كرد.
بیست و دوم آذر 83، جلسهی هیأت دولت به ریاست سید محمد خاتمی و وزیر كشور گزارشی از ساماندهی متكدیان و كارتن‌خواب‌ها ارایه كرد. بر اساس این گزارش، سالانه 10 هزار متكدی در كشور ساماندهی شده‌اند و دولت نیز تا آن زمان مبلغ 62 میلیارد ریال اعتبار برای نگهداری و ساماندهی این افراد در سطح كشور پرداخت كرده است.
رییس‌جمهور پس از گزارش یاد شده، ضمن اظهار تأسف از وضعیت این افراد در جامعه، وزیر رفاه و تأمین اجتماعی را مكلف كرد حداكثر ظرف 10 روز با همكاری دستگاه‌های ذیربط طرح لازم پوشش حمایتی این افراد را تهیه كرده و به هیأت دولت ارایه كند. هیأت دولت همچنین مقرر كرد علاوه بر اعتبارات موجود مبلغ یك میلیارد و 500 میلیون ریال برای نگهداری متكدیان و بیخانمانها در اختیار وزارت كشور قرار گیرد.(6)
گفته میشد در طی 23 روز در نقاط مختلف تهران 47 كارتن خواب كه اغلب آنها مجهول‌الهویه بودهاند، جان خود را از دست دادهاند.(7)
در چنین شرایطی کمکم خروشی دانشجویی در شهر شکل گرفت. دانشجویان عدالتخواه که پیش از این مراتب اعتراض خود را از طریق نامههایی به دستگاه‌های مربوطه اعلام کرده بودند، این بار تصمیم گرفتند هر شب جلوی یکی از نهادهای مسئول تحصن کنند و در همان هوای سرد به شیوه کارتنخوابها در خیابان بخوابند. آنها اگر چه اعلام کردند قصد تخریب هیچ دستگاهی را ندارند، اما همان آغاز از این حرکت تفسیرهای سیاسی شد و هر دستگاهی آن را به عنوان یک حرکت سیاسی علیه خود تفسیر میکرد. خبرگزاری ایسنا که آن زمان ابوالفضل فاتح مسئولیت آن را عهدهدار بود، به پوشش خبری ماجرای کارتنخوابها و حرکت دانشجویان پرداخت.
نخستین تحصن 24 آذرماه روبروی شهرداری تهران شکل گرفت. آن شب خادم، رییس كمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران و مشایی، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران به عنوان دو عضو ستاد ساماندهی بیخانمانها و متكدیان به جمع دانشجویان آمدند تا حرفهای آنها را بشنوند. این گفت‌وگو كه بر روی كارتن‌ها و زیراندازها برگزار شد. خادم و مشایی عمده‌ترین مشكل ساماندهی بیخانمانها را، نه "جمع‌آوری" بلكه ساماندهی سریع آنها در مركز نگهداری از بیخانمانها عنوان كردند.
خادم، رییس كمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران جمع‌آوری تمام بیخانمانها را با توجه به حجم موجود آنها در جامعه، فارغ از توان دستگاهها خواند و با استناد به گزارشهای تهیه شده از جمع‌آوری بیخانمانها ظرف مدت آغاز طرح تا كنون اعلام كرد:«در حال حاضر 185 خیابان خواب از سطح شهر توسط گشتهای شبانه ستاد جمع‌آوری و به مركز نگهداری بیخانمانها منتقل شده‌اند.»
وی به مصوبه شورای عالی اداری كشور مبنی بر شرح وظایف هر یك از دستگاهها در ساماندهی متكدیان و بیخانمانها اشاره كرد و گفت:«متاسفانه این مصوبه از زمان تصویب مورد عنایت لازم قرار نگرفته و در طول 4 سال گذشته به اجرا در نیامد.» خادم، خطاب به دانشجویان حاضر گفت:«ما شما را در كنار خود می‌بینیم، اما موضوع ساماندهی بیخانمانها، موضوع پیچیده و در عین حال غریب و تنهایی است كه تا وقتی درگیرش نباشید و خلاءها را نشناسید نمی‌توانید مشكلات را به سادگی حل كنید.»
وی افزود:«به دلیل همین مشكلات، متاسفانه از آغاز طرح تا كنون با وجود جمع‌آوری 185 خیابان خواب منتقل شده به مركز كه شامل بیماران، معتادان، سالمندان بی‌سرپرست، زنان، بیماران روانی، معلولان و ... می‌شود، تنها تعداد كمی با حكم قاضی مركز به دستگاهها سپرده شده‌اند.» به اعتقاد وی متأسفانه سیستم فعلی ورود به آسیبهای اجتماعی در نگاه سیاستگذاران و برنامه‌ریزان واقع‌بینانه نیست. خادم افزود: وقتی رییس ستاد دستور جمع‌آوری بیخانمانها را می‌دهد، همه دستگاهها باید پای مسؤولیت ساماندهی بایستند.
رییس كمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران گفت:«مشكلات درون‌سازمانی سازمانها نیز در روند ساماندهی بیخانمانها تأثیرگذار بوده است؛ به گونه‌ای كه سازمان بهزیستی در حال حاضر در بحث ساماندهی كودكان خیابانی و تامین نیازهای كارمندان خود نیز مانده است.»
مشایی، معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران نیز گفت:«جمع‌آوری سریع بیخانمانها و انتقال آنها به مركز نگهداری با كندی عملیات ساماندهی به صلاح نیست و من در حال حاضر حتی با جمع‌آوری 185 بی‌خانمان فعلی هم موافق نیستم؛ چراكه معتقدم تجمع انبوه آنها در مركز خود موجبات پدید آمدن مشكلات دیگری می‌شود.» وی تصریح كرد:«در زمینه جمع‌آوری، نه شهرداری و نه نیروی انتظامی، هیچ مشكلی ندارند.»
مشایی در ادامه توضیحات خادم در خصوص عدم اجرای مصوبه شورای عالی اداری در 4 سال گذشته نیز گفت:«متن مصوبه همكاری همه دستگاهها را می‌طلبد؛ اما گواهی می‌كنم آنچه امروز انجام می‌شود و حتی فعالیت شهرداری در این زمینه، محصول تلاش شورای شهر است.» وی افزود:«چنانچه در جلسات تصویب مصوبه شورای عالی اداری، بودم، در برابر وظیفه جمع‌آوری كه بر عهده شهرداری گذاشته شده است، مقاومت می‌كردیم؛ چراكه شهرداری دستگاه متخصص شناسایی نیست.»(8)
برخی حرفهای مشایی بحثبرانگیز شد و از جملهی آنها این بود که بسیاری از افرادی که آمار فوتشان اعلام شده معتاد بودهاند و همین اعتیاد سبب فوت اکثر آنها بوده است نه سرما. به نظر می‌رسد شهرداری در این مقطع حرکت دانشجویان را برخواسته از طراحیهای سیاسی مخالفانش می‌داند و معتقد است دانشجویان خواسته یا ناخواسته در پازلی که آنها با خبرسازیهایشان پررنگ کردند، عمل میکنند.شرایط به گونه‌ای بود که حتی چمران نیز به عنوان رئیس شورای شهر با تردید در خصوص آمارهای فوت سخن میگفت.(9) از سوی دولت نیز البته متقابلا چنین نگاهی به حرکت دانشجویان وجود داشت و آنها نیز گاه حرکت دانشجویان را سیاسی و برای مخالفت با دولت تفسیر میکردند.
پس از تجمع مقابل شهرداری نوبت به سایر دستگاهها رسید. جنبش عدالتخواه دانشجویی در اطلاعیه خود تصریح كرد:«از آن جا كه هیچ یك از سازمانهای تحت نظارت دستگاهها را به تنهایی مسئول رسیدگی به امور خیابانخوابها نمی‌دانیم، همانطور كه مراسم شب گذشته را در مقابل ساختمان مركزی شهرداری تهران برگزار كردیم، در ادامه تلاش برای جلب توجه مسئولان به اهمیت موضوع در شبهای آینده به ترتیب در شب چهارشنبه مقابل استانداری تهران، شب پنجشنبه مقابل سازمان بهزیستی، شب جمعه در برابر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، شب شنبه در مقابل ساختمان كمیته امداد امام خمینی(ره) بیتوته خواهیم كرد.» در این اطلاعیه اعلام شده بود که جلسه‌ای نیز عصر روز یكشنبه 29 آذر ماه در مسجد "هدایت" تهران با حضور مسؤولان سازمانهای ذیربط برگزار و بیانیه‌ای منتشر خواهد شد.
سعید ابوطالب در تجمع دانشجویان مقابل سازمان بهزیستی حاضر شد و با آنها گفت‌وگو کرد. ابوطالب، نماینده مجلس هفتم و سازنده فیلم "رقص فقر" گفت:«زمانی كه رقص مرگ را ساختم متوجه واقعیتی شدم كه باید در حال حاضر مورد توجه قرار گیرد. می‌گویند بیخانمانها عده‌ای معتاد و مطرودند اما بدانید كه آنچه من از بی‌خانمانی دیدم نه به یك قشر و نه فقط به موضوع فقر اختصاص می‌یافت. "بی‌خانمانی" سقوط افراد از یك طبقه اجتماعی است كه فقرا و معتادان بخشی از آنها را تشكیل می‌دهند، افرادی كه به خاطر فشار فقر موضعی گرفتار خیابان‌خوابی شده‌اند.»
ابوطالب افزود:«بی‌خانمانی محصول اقتصاد بیمار است و باید خوب و واقعی تبیین شود؛ حال آن كه سیستمهای موجود بودجه‌ها را جذب می‌كنند اما در برابر این مسائل پاسخگو نیستند.»
در میان گفتوگوی دانشجویان با سعید ابوطالب، كارتنخوابی كه درجمع دانشجویان حاضر شده بود، وارد بحث شد تا از شرایط خود بگوید. او تصریح کرد:«5 سال است تلویزیون تماشا نكرده‌ام، نه معتادم نه خلافكار. به اجبار بازخرید شدم. زن و دو فرزندم پس از فقر و بیكاری رهایم كردند. گرفتار اعتیاد شدم، اما زمین را با دندان گزیدم و آن را ترك كردم. مس و مفرغی از زباله‌ها می‌یابم تا بفروشم و گرسنه نمانم. من برقكارم. اما هر جا می‌روم از من سوء پیشینه می‌خواهند. آیا من باید محكوم به مرگ در خیابان باشم؟» وی گفت:«من خیابانخوابم. اما خیابانیخوابی را به رفتن به اردوگاه ترجیح می‌دهم. چون اینجا احساس آزادی می‌كنم. هرچند كه گرسنه باشم. من تنها یك چیز می‌خواهم: بازگشت به هویت انسانی‌ام. نه غذا و نه بستر گرم.» او یاد شهید رجایی را هم زنده كرد و گفت:«من به او رای مثبت دادم. خدایش بیامرزد كه فقرا را درمی‌یافت و چه خالیست جای او.»
ابوطالب، نماینده مجلس هم در تایید صحبتهای او گفت:«مشكل بیخانمانها تنها با غذای گرم و سوپ حل نمی‌شود. اینها روزی در طبقه اجتماعی جای داشتند و به جامعه خود خدمت كرده‌اند.» وی افزود:«اوایل انقلاب كسانی بودند كه از جیب خود برای فقرا خرج می‌كردند چرا همین عده، حالا كه مسئول شده‌اند همین روحیه را ندارند؟»
آن شب البته دانشجویان سعید ابوطالب را نیز به چالش کشیدند و از اینکه او در مجلس چه کرده است پرسیدند. ابوطالب نیز ضمن توضیحاتی گفت:«شما دانشجویان موضوع بی‌خانمانی را می‌بینید اما نمایندگان باید همه موضوعات را ببینند و در مورد همه مسایل اظهارنظر كنند. بنابراین انتظار شما نزدیك به واقعیت نیست.» او به تعدادی از مسائلی اشاره كرد كه در مجلس پیگیری كرده است. بدیهی بود که این اظهارات دانشجویان را قانع نکند. دانشجویی در پاسخ گفت:«درد ما هم این است كه دچار روزمرگی شده‌ایم.»
در تجمع مقابل وزارت بهداشت هیچ یك از مسؤولان وزارت بهداشت در جمع دانشجویان حاضر نشد. اما مصباحیمقدم، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، دكتر واعظ مهدوی، معاون وزیر رفاه و دكتر خیرآبادی قائم مقام وزیر رفاه در امور خیریه در جمع دانشجویان حضور یافتند.
واعظ مهدوی، معاون وزیر رفاه طی گزارشی از عملكرد ستاد ساماندهی بیخانمانها كه در پی دستور رییسجمهوری از سوی وزارت رفاه تشكیل و مامور جمع‌آوری و ساماندهی كارتن‌خواب‌ها و بیخانمانها شده، جمع‌آوری بیخانمانها را توأم با مشكلات بهداشتی عنوان و اعلام كرد:«پس از تشكیل ستاد، طبق آخرین جلسه اعضا، مقرر شد همه امكانات برای این امر بسیج شود.» وی گفت:«عملیات جمع‌آوری رسما از پنجشنبه شب (دیشب) آغاز شده و تاكنون 105 بی‌خانمان از خیابان‌ها جمع‌آوری شده‌اند.» به گفته معاون وزیر رفاه از آن جا كه مشكل اصلی این افراد قرنطینه آنهاست به نظر می‌رسد ساماندهی آنها دو سه هفته بعد آغاز شود.
خیرآبادی، قائم مقام وزیر رفاه در امور خیریه و دبیر ستاد ساماندهی بیخانمانها در وزارت رفاه نیز گفت:«بر اساس بازدیدی كه دیشب از نقاط حادثه‌خیز تهران داشتیم، برآورد می‌شود یكهزار كارتن خواب در تهران نیاز به جمع‌آوری داشته باشند.» وی گفت:«طبق آیین‌نامه اجرایی ستاد كه به دولت پیشنهاد خواهد شد، در حال حاضر 13 دستگاه در این امر دخالت دارند.»(10)
تحصن بعدی مقابل کمیته امداد انجام شد. آن شب علیرضا ظهیری، قائم مقام كمیته امداد استان تهران به جمع دانشجویان آمد. او گفت:«كمیته امداد پیش از تشكیل ستاد ساماندهی بیخانمانها، حدود 170 بی‌خانمان را در سرای احسان، مورد حمایت مالی و اجرایی قرار داده است. همچنین كارشناسان كمیته امداد در این مركز برای شناسایی وضعیت بیخانمانها فعال هستند.»
وی تصریح كرد:«در سال جاری كمیته امداد علاوه بر اسكان موقت بیخانمانها، به بیش از 200 خانواده كه قادر به تامین نیاز مالی و مسكن مورد نیاز خود نبودند، بسته به تعداد عائله و محل سكونت به میزان متفاوت ودیعه مسكن پرداخت كرده است.»
ظهیری، ایجاد مركز مستقل از سوی كمیته امداد را خلاف قانون خواند و افزود:«كمیته امداد وظیفه ندارد در سطح شهر به دنبال كارتن‌خواب‌ها كه جزئی از بیخانمانها هستند، بگردد، بلكه این وظیفه نیروی انتظامی است؛ چرا كه اغلب آنها دارای مشكلات پیچیده اجتماعی بوده و بعضا با مأموران درگیر هم می‌شوند.» وی همچنین گفت:«چنانچه مسئولان از تحویل بیخانمانهای جمع‌آوری شده اطلاعی به كمیته امداد می‌دادند، حتما اقدام می‌كردیم.»(11)
با پیگیری دانشجویان روند تلاشهای مسئولین سرعتی قابل توجه پیدا کرد. رییس كمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران از جمع آوری بیش از 500 بی‌خانمان و كارتن‌خواب و انتقال آنها به مراكز نگهداری خبر داد و گفت:«از این تعداد 300 بی‌خانمان بر اساس ضرب‌الاجل تعیین شده با هدف نجات جان بیخانمانها، روز پنجشنبه جمع‌آوری شده و در سرای احسان و مركز اسلامشهر اسكان یافتند.» رسول خادم با اشاره به اینكه جمع‌آوری ضرب‌الاجل بیخانمانها توسط نیروی انتظامی صورت گرفته است، افزود:«شورای شهر تهران علی رغم این كه مطابق مصوبه شورای عالی اداری به عنوان دستگاه نظارتی مسئولیت اجرایی به طور مستقیم در ساماندهی مددجویان ندارد، اما تمام توان خود را برای هماهنگی و تقویت ستاد ساماندهی متكدیان و بیخانمانها بكار میگیرد.»(12)
با اینهمه اینگونه نبود که مسئله به یکباره حل شده باشد. فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ بیست و نهم آذرماه با تاكید بر اینكه وظیفه نیروی انتظامی در مقابل كارتن‌خواب‌ها حمایت انتظامی است، گفت:«دو بخش از كارتنخوابهای جمع‌آوری شده تحویل گرفته شدند، اما از آنجا كه یك بخش دیگر جمع‌آوری شده روی دست نیروی انتظامی مانده است، ما نیز گفتیم كاری نشود.»(13)
کمی بعد نوبت به برنامهی مسجد هدایت رسید. دانشجویان این مسجد را با عنوان مجلس ختم، هماهنگ کرده بودند. این برنامه در واقع مجلس ختم کارتنخوابهایی بود که در این چند ماه فوت کردند. حسن رحیمپور ازغدی و سعید قاسمی در این برنامه سخنرانی کردند و مسئولین مختلف نیز گزارشی از روند پیگیریهای خود به دانشجویان ارائه دادند.
رحیمپور با اشاره به خيابان‌خوابي دانشجويان عضو جنبش عدالتخواه دانشجويي مقابل ساختمان دستگاههاي عضو ستاد ساماندهي بيخانمانهاي استان تهران گفت: به شما دانشجويان به خاطر وجدان بيدارتان تبريك مي‌گويم و از شما قدرداني مي‌كنم كه با پنج شب خوابيدن در خيابان نشان داديد كه انسان مسؤول چگونه انساني است.
وي افزود: هيچ توجيهي براي وجود كارتن‌خواب‌ها در جامعه اسلامي وجود ندارد و اقدام شما دانشجويان حتي نوعي اعتراض به مردمي بود كه به ديدن خيابان‌خواب‌ها عادت كرده بودند.
رحيم‌پور ازغدي افزود: متأسفانه متوليان تا زماني كه موضوعي رسانه‌اي و حيثيتي نشود، به فكر حل مساله و مشكل نمي‌افتند؛ درحاليكه ديديم اگر اراده كنند، ظرف 48 ساعت مي‌توانند حدود 600 بي‌خانمان و كارتن‌خواب را جمع كنند.
این حرکت دانشجویان بعدها که آنان خدمت مقام معظم رهبری رسیدند، مورد تایید و تقدیر ایشان نیز قرار گرفت.
این سالها، سالهایی است که رنگ و بوی عدالتخواهی فضای دانشجویی را از خود متأثر میکند و کمکم مطالباتی انقلابی در کشور حاکم می‌شود. مسئلهی کارتنخوابها، یکی از محورهایی است که مورد توجه دانشجویان عدالتخواه قرار میگیرد. در این ماجرا نهادهای مسئول هر کدام به نوبه خود وارد عمل شدند و با پیگیری دانشجویان بر روند تلاشهای خود سرعت بخشیدند. حرکت دانشجویان حرکتی بود غیرسیاسی که اجازهی سوء استفاده را نیز نه به داخلیها میداد نه خارجیها. حرکتی مبتنی بر مسائل واقعی جامعه که کمکم گفتمان عدالتخواهی را به گفتمان غالب در کشور تبدیل کرد. اگر چنین حرکتهایی نبود شاید سوم تیر هیچگاه به وقوع نمیپیوست.
